جمله‌های انشاییجملههای انشایی به کلامِ صادر شده به قصد ایجاد معنا و غیر قابل تصدیق و تکذیب اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفجملههای انشایی، از اقسام جمله‌های تام و مقابل جمله‌های خبری بوده و به کلام تامی گفته می‌شود که برای آن در عالم خارج، ما به ازایی نیست؛ به بیان دیگر، مرکب تامی است که قابل تصدیق و تکذیب نمی‌باشد، مانند: «اضرب» که به مجرد انشا، در خارج و عالم ا عتبار ، ایجاد می‌شود و قبل از آن وجود نداشته است. در کتاب « کشاف اصطلاحات الفنون » آمده است: «الجملة اما خبریة او انشائیة لانه ان کان لها خارج تطابقه او لا تطابقه فخبریة و الا فانشائیة». ۲ - دیدگاه اصولیونمیان اصولیون درباره فرق انشا و خبر اختلاف است؛ برخی همانند مرحوم « محقق خراسانی » تفاوت انشا و اخبار را در مدلول تصدیقی می‌دانند و آن را از حوزه مدلول استعمالی کلام ، خارج دانسته و می‌گویند: اگر مقصود جدی از آوردن کلام، دلالت آن بر ثبوت نسبت یا نفی آن در عالم خارج یا ذهن باشد، خبر است و اگر مقصود از کلام، ایجاد معانی به وسیله الفاظ ، یعنی ثبوت و تحقق معانی با این الفاظ باشد، انشا است. برخی دیگر هم چون مرحوم « خویی » تفاوت این دو را در مدلول استعمالی کلام دانسته و می‌گویند: اگر جمله به قصد حکایت از خارج گفته شود، اخبار است و اگر به قصد طلب و ایجاد امری در عالم اعتبار باشد، انشا است. [۳]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۶۸.
[۶]
ذهنی تهرانی، محمد جواد، تحریر الفصول، ج۱، ص۶۲.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۸۵، برگرفته از مقاله «جمله‌های انشایی». |